Theo số liệu tổng hợp của Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tỉnh Lào Cai lũy tích từ đầu năm 2025 đến 30/6 trên địa bàn tỉnh ghi nhận 155 ca sốt mò. Riêng trong tháng 6/2025 ghi nhận 78 bệnh nhân mắc sốt mò, tăng 38 ca so với tháng trước (78/40), tăng 03 ca so với cùng kỳ năm 2024 (78/75), số ca mắc ghi nhận chủ yếu tại 04 khu vực Mù Cang Chải 18 ca, Văn Chấn 34 ca, Trạm Tấu 19 ca, Văn Yên: 03 ca, vãng lai 03 ca có hộ khẩu tỉnh Sơn La, 01 ca có hộ khẩu tỉnh Hải Dương. Không có bệnh nhân nặng và tử vong do sốt mò.
Trung tâm Kiểm soát bệnh tật đã tiến hành điều tra dịch tễ các trường hợp mắc sốt mò tại các Trung tâm y tế khu vực và các cơ sở điều trị; đồng thời chỉ đạo, phối hợp các khu vực trọng điểm tăng cường công tác truyền thông, giám sát phát hiện ca bệnh, điều trị sớm trường hợp bệnh.
Dấu hiệu đặc trưng về bệnh sốt mò có vết loét hình bầu dục
Bệnh sốt mò là gì?
Theo Cục Phòng bệnh, Bộ Y tế: Bệnh sốt mò là một bệnh do tác nhân Orientia tsutsugamushi, có ổ dịch thiên nhiên, truyền ngẫu nhiên sang người khi bị ấu trùng mò đốt. Bệnh lưu hành chủ yếu ở châu Á và Tây Thái Bình Dương. Mầm bệnh Orientia tsutsugamushi (còn có tên R.orientalis, hoặc R.tsutsugamushi), dài 1,2 - 3mm, rộng 0,5 - 0,8mm, hình cầu hoặc cầu trực khuẩn, thường xếp thành đám mầu tím đỏ, dưới kính hiển vi điện tử có màng bọc. R.orientalis có 2 ổ chứa trong thiên nhiên là mò và gặm nhấm - thú nhỏ. Mò và ấu trùng mò ưa sống ở nơi đất xốp, ẩm mát trong các khe, hang, ven bờ sông suối, nơi dâm mát có bụi rậm và cây thấp có quả hạt để chờ thú nhỏ - gặm nhấm lui tới. Người có thể bị đốt trong khi sinh hoạt, lao động sinh sống trong ổ dịch: người phát rẫy làm nương, bộ đội đi dã ngoại, người ngồi, nằm nghỉ, trên bãi cỏ…
Thời kỳ ủ bệnh: trung bình 8 - 12 ngày (6 đến 21 ngày), triệu chứng lúc đầu tại nơi ấu trùng mò đốt có một nốt phỏng nước bằng hạt đỗ, không đau, bệnh nhân thường không chú ý.
Thời kỳ toàn phát sẽ sốt ≥ 38 - 40 độ C, liên tục, kéo dài 15 - 20 ngày, thậm chí tới 27 ngày nếu không điều trị. Có khi rét run 1 - 2 ngày đầu kèm theo sốt, thường có nhức đầu nặng, đau mỏi cơ.
Trong những trường hợp không được điều trị kháng sinh đặc hiệu, trong trường hợp bệnh nhân không có biến chứng các triệu chứng giảm dần, thường hết sốt sau 10 - 14 ngày, những bệnh nhân nặng có thể có sốt kéo dài 21 ngày hoặc lâu hơn.
Triệu chứng điển hình
Khi bị sốt mò bệnh nhân thường có biểu hiện vết loét hình bầu dục. Thường ở vùng da mềm, ẩm, như bộ phận sinh dục, vùng hạ nang, hậu môn, bẹn, nách, cổ… đôi khi ở vị trí bất ngờ trong vành tai, rốn, mi mắt (dễ nhầm với lẹo mắt).
Nốt loét không đau, không ngứa, người bệnh thường chỉ có một nốt hiếm có 2 - 3 nốt, hình tròn/bầu dục đường kính 1mm đến 2 cm, nốt phỏng ban đầu phát triển dần thành dịch đục trên một nền sẩn đỏ, sau 4 - 5 ngày vỡ ra thành một nốt có vẩy nâu nhạt hoặc sẫm tùy vào vùng da mềm hay cứng và độ non hay già của nốt loét.
Bệnh còn xuất hiện hạch khu vực nốt loét thường hơi sưng và đau, không đỏ, vẫn di động, xuất hiện cùng với sốt hoặc sau 2 - 3 ngày. Đây là triệu chứng chỉ điểm tìm nốt loét đặc trung của sốt mò. Hạch toàn thân sưng đau nhẹ hơn, trừ những ca nặng.
Trường hợp nặng hơn, bệnh nhân có triệu chứng tiếng tim mờ, huyết áp thấp, mạch chậm so với nhiệt độ, chảy máu cam, viêm phế quản, viêm phổi không điển hình… Ngoài ra, bệnh sốt mò còn có thể ẩn và thể không điển hình, không có nốt loét.
Phòng bệnh
Hiện nay bệnh sốt mò chưa có vắc xin phòng bệnh nhưng có thuốc điều trị đặc hiệu. Tuy nhiên, người dân hết sức chú trọng để chủ động phòng tránh bệnh bằng cách sau:
1. Thường xuyên vệ sinh môi trường, phát quang bụi cây, lùm cỏ, khơi thông cống rãnh, không để môi trường ẩm ướt tạo điều kiện cho mầm bệnh phát triển.
2. Vệ sinh nhà ở thoáng sạch, mở cửa thông thoáng, diệt chuột, phun hóa chất diệt côn trùng…, để hạn chế nơi trú ngụ, phát triển của tác nhân gây bệnh sốt mò.
3. Vệ sinh cá nhân, đặc biệt khi đi phát nương làm rẫy, hành quân dã ngoại, trinh sát… vào rừng cần sử dụng bảo hộ lao động (giầy, ủng và tất, chít ống quần, tắm giặt, thay quần áo ngay sau khi đi rừng, làm rẫy về…
4. Thường xuyên sử dụng bảo hộ lao động, tránh ngồi, nằm phơi quần áo, đặt balô trên bãi cỏ, gần bờ bụi, gốc cây; Tẩm quần áo bằng hó chất diệt côn trùng (permethrine) hoặc xoa các vùng da hở (xoa chân, xoa tay, xoa cổ thuốc xua mò (DEET).
5. Chủ động diệt mò ở môi trường: phun tồn lưu vào đất ẩm, bờ bụi cây cỏ quanh nhà nơi dâm mát. Diệt chuột theo mùa, chú ý rắc thuốc diệt mò trước.
6. Khi có các triệu chứng bệnh nghi ngờ cần đến ngay cơ sở y tế khám, chẩn đoán, điều trị sớm bệnh không chữa bệnh bằng thuốc nam, mo/cúng và các biện pháp dân gian khác.
Thời tiết nắng nóng, mưa ẩm như hiện nay là điều kiện thuận lợi cho mầm bệnh phát triển và lây lan phát tán gây bệnh sốt mò. Trong thời gian tới số ca mắc mới do sốt mò có thể tiếp tục tăng trong tháng tiếp theo, nguy cơ tử vong do biến chứng của bệnh sốt mò nếu phát hiện bệnh muộn và điều trị không kịp thời. Để giảm số ca mắc và không để tử vong do sốt mò, đặc biệt ở những xã, phường đã lưu hành bệnh sốt mò, Trung tâm Kiểm soát bệnh tật yêu cầu các đơn vị y tế trong tỉnh tăng cường công tác khám phát hiện, điều tra dịch tễ các trường hợp sốt kéo dài chưa rõ nguyên nhân hoặc sốt đã điều trị bằng các thuốc khác không đỡ… khám kỹ tìm vết loét do mò đốt, hạch tại chỗ (gần vết loét nốt mò đốt) để điều trị sớm, kịp thời, hạn chế biến chứng, tử vong do điều trị muộn; Tăng cường công tác truyền thông tại cộng đồng, tư vấn tại nơi khám bệnh về nguyên nhân, triệu chứng, các phòng bệnh sốt mò, không xem nhẹ, không chủ quan trong công tác phòng bệnh, khám phát hiện và điều trị bệnh; Vận động người dân khi có các triệu chứng nghi mắc bệnh phải đến cơ sở y tế sớm để được khám phát hiện, điều trị kịp thời, không điều trị bằng các biện pháp tín ngưỡng (như cúng ma), hay điều trị bằng các bài thuốc dân gian, thuốc nam tại nhà, có thể biến chứng và tử vong do đến viện muộn.
Bích Thúy